آراستگی درآینه اسلام

مقدمه:

میل به زیبایی و جمال امری فطری است و دین اسلام برای آن ارزش بسیار قائل می باشد. در عصر ما با وجود پیشرفت بسیار علم و تمدن هنوز برخی از زوایای دینمان برای پیروانش ناشناخته مانده و افرادی از روی ناآگاهی و به گمان فقدتن دستورات در خصوص آراستگی ظاهر به دنبال الگوهای فاسد و مدهای عجیب غربی می روند. پژوهش حاضر این رسالت را به عهده گرفت تا جوانان را با دیدگاه اسلام در این خصوص آشنا سازد.

این مجموعه دارای سه بخش ا ست، که شرح مطالب هر کدام در عناوین فرعی بیان شده است.

امید است با الگو قرار دادن دستورات دینی و فرهنگ اسلامی جامعه ای به دور از تهاجمات فرهنگی و بی بند و باری های اجتماعی داشته باشیم.

آراستگی و ویژگی های آن:

1- مفهوم آراستگی

آراستگی از نظر لغوی مصدری به معنای زینت دادن و تزیین کردن است . اما معانی دیگر مانند نظم و مرتب بودن ، هماهنگ بودن و آماده و مهیا بودن نیز برای آن گفته شده¹، که کاملاً مرتبط با معنای اول است ، زیرا تزیین کردن به نوعی با نظم و تقارن همراه است و در واقع شخصی که در ارتباط با عمل تزیین و آراستن می باشداز طریق مجموعه آراسته شده با بیننده ارتباط برقرار می نماید وهر چه از اصول و قواعد فطرت زیبا پسند بهتر آگاه باشد، این ارتباط قویتر و عمیق تر خواهد بود.

2- جایگاه آراستگی

در آغاز مهمترین مسئله مورد بحث ، در خصوص دیدگاه اسلام ، در مورد آراستگی و زینت است و باید روشن شود که اسلام در مورد آرایش وزینت چه موضعی را اتخاذ نموده و رهروانش را به چه سویی راهنمایی نموده است .

از آنجا که اسلام دین کامل و جامع است به تفضیل به این موضوع پرداخته و راه را برای پیروانش روشن نموده است و ما در اینجا به کتاب حق رجوع می نمائیم تا با استناد ازآن شرح مطلب نمائیم . در قرآن کریم آمده است :

إنّّّّا زَینا السماء الدنیا بزینه الکوکب ...²

ما نزدیک ترین آسمان را با ستارگان بیاراستیم ...

در این آیه خداوند بیان داشته که ستارگان زینتهای آسمان هستند .بنابراین زینت فی نفسه امری مذموم و ناپسند نیست . لذا خداوند در خلقت آسمانها و زمین از زینت استفاده نموده است .

خداوند بهره گیری از زینت را برای مسلمانان مجاز دانسته ³ و از آن با عنوان نعمت یاد می کند. اما میزان و حد بکار گیری زینت نیز حائز اهمیت است چرا که اسلام جائز نمی داند که مسلمانان در هیچ زمینه دچار افراط و تفریط شوند . لذا در خصوص این امر نیز حد اعتدال را انتخاب نموده و آن را جزو لاینفکی برای رشد و تعالی انسان می داند. استفاده از زیباییهای طبیعت ،پوشیدن لباسهای متناسب ، به کار بردن انواع عطرها نه تنها مجاز است بلکه به آن توصیه و سفارش نیز شده است و در این خصوص روایاتی از ائمه اطهار و اهل بیت نقل شده است.

3- اهمیت آراستگی ظاهری

آراستگی ظاهر طریقی برای احترام به خویشتن و دیگران است و بر همگان واجب است در هر شرایطی حداکثر دقت وتوجه را به این مهم مبذول دارند، چرا که در نظر اول ظاهر انسان نمایانده  می شود و پیغامها درونی و افکار هر شخص را انتقال می دهد . امام صادق (علیه السلام) به یکی از یارانش می گوید :

اظهار النعمه احب إلی الله من صیانتها ، فایاک أن تتزین الا فی أحسن زین قومک

نمایان کردن نعمت ،نزد خدا از نگه داشتن آن محبوب تر است پس مبادا که جز به بهترین شکل مورد پسند به سوی  قومت بیرون آیی.

از مفهوم حدیث مذکور چنین بر می آید که آراستگی در فرهنگ دین مبین اسلام از جایگاهی رفیع برخوردار است .انسان به مقتضای فطرت،جویای پاکیزگی ،زیبایی و آراستگی است و از ژولیدگی و پلیدی نفرت دارد و اسلام چون دین فطرت است به پیروانش دستور می دهد ، تا همواره مظاهر زشتی را از خود ومحیط زندگی خویش دور سازند و با ظاهری آراسته و زیبا در معرض دید همنوعان خود ظاهر شوند.⁵

4- تفاوت آراستگی زن و مرد

پس از بیان مطالب کلی در مورد آراستگی و قبول اینکه آراستن ظاهر از دیدگاه اسلام مورد تأیید و تأکیداست . به جاست در خصوص تفاوت آرایش زن و مرد بحث شود .

از آنجا که حفظ حجاب برای زنان در چندین آیه قرآن بیان شده و یکی از دستورات مهم اسلام است.  بهره گیری از زینتها و آرایش باید در راستا و حدود آن صورت پذیرد . البته تفاوت آراستگی زن و مرد در امر حفظ حجاب خلاصه نمی شود ، اسلام با کمک روحیات و تفاوت های احساسات در زن و مرد به نکات ظریفی اشاره  دارد. برای نمونه پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله و سلم) می فرمایند :

قال رسول الله (صلی الله علیه وآله و سلم) للرجال قصوا أظافیرکم و للنساء اترکن من أظفا رکن فانه لکن⁶

ایشان پیرامون کوتاه نمودن ناخن به مردان فرموده اند : ناخنها را کوتاه کنید

ولی به زنان فرموده اند : «ناخنها را کوتاه نکنید و مقداری را بلند نگاه دارید زیرا برای شما زیباتر است.»

در مورد سایر لوازم آرایش نیز تفاوتهایی در دستورات به زنان و مردان مشاهده می شود مانند نحوه به کارگیری روغن ، میزان کوتاه نمودن موی سر و ... ، اما تفاوت در آراستگی زن و مرد در مستحبات خلاصه نمی شود ، بلکه در پاره ای موارد حکم حرمت بیان شده است ، مثل استفاده از زیور آلات ، طلا توسط مردان که حرام است ، اما همین عمل برای بانوان عملی جائز است .

یک حکم کلی در این مورد ضروری به نظر می رسد و آن حرمت شبیه نمودن هر یک از دو جنس مانند جنس مخالفشان است که در رساله های عملیه به طور کامل و واضح بیان شده است .

5-   انواع آراستگی :

با یک نگاه کلی آراستگی را می توان در دو حوزه آراستگی ظاهری و باطنی مورد بحث قرار داد. اسلام به هر دو نوع آن توصیه می کند ، کمال و رشد شخصیت و روان انسانی در کنار آراستگی ظاهری سفارش شده است . کتاب الهی مسلمانان می فرماید :

یا بنی آدم ، خذوا زینتکم عند کل مسجد⁷

ای فرزند آدم ! زینت و آراستگی خود را در هر مسجدی با خود بردارید

در این آیه نیز هر دو بعد زینت مورد اشاره است و بیانی از گره خوردن زینت ظاهری و آراستگی باطنی است .

1-5  ابعاد آراستگی باطن :

آراستگی باطنی جنبه ای است که ادیان الهی به آن توجه داشته و رهروان خود را به آن امر می نمایند . می توان زینتهای باطنی را در سه دسته کلی فکری ، گفتاری و رفتاری مورد بررسی قرار داد .

1-1-5 آراستگی افکار :

انسان می تواند اندیشه های خود را عقلانی و نورانی کند و بدین گونه روح خود را بیاراید زیرا «العقل زین»⁸ ،«عقل زینت است» البته این زینت شامل جنبه های مختلفی است اعم از : علم و حکمت و ادب ، ایثار و دوستی مسکینان ، بردباری و سخاوت و دیگر حسنات است . بر هر مسلمان واجب است تا رفتار خود را بر اساس موازین دین اصلاح کند و در تربیت این بعد روحی هر چه بیشتر کوشا باشد .

2-1-5 آراستگی گفتار :

آراستگی گفتار شامل جنبه های گسترده و مختلفی است . در متون دینی و احادیث در مواردی از قبیل دروغ نگفتن ، ناسزا نگفتن ، دشنام ندادن ، غیبت نکردن ، تهمت نزدن ، افشا نکردن راز ، حفظ آبروی مؤمن تذکر داده شده است . اما چاره همه اینها سکوت است که امام حسین (علیه السلام) نیز آن را زینت می نامند و این از آراستگی گفتار است چرا که سکوت ،روشی برای مقابله با بسیاری از گفتار های ناپسند است .

3-1-5  آراستگی رفتار :

احادیث زیبا در این باره بسیار است اما در این گزارش اجمالی نمونه های برجسته که در کلام معصومین جلوه گر می باشد ذکر می شود که شامل انصاف و تحمل، وفا، مدارا با خلق ، حیا و عفت ، قناعت و شجاعت و ایثار و دوستی مسکینان و بردباری و سخاوت و دیگر صفات می باشد .

حضرت علی (علیه السلام) در حدیث جامعی پیرامون زیر آراستگی رفتار می فرمایند : « خویشتنداری زیور فقر ، شکر زیور توانگری ، شکیبایی زیور بلا ، فصاحت زیور سخن ، دادگری زیور ایمان ، آرامش زیور عبادت ، حفظ کردن زیور روایت ، فروتنی زیور دانش و ادب ، تربیت نیکو زیور خرد ، گشاده رویی زیور بردباری ، ایثار زیور زهد ، بسیار گریستن زیور خدا ترسی و رها کردن بیهوده ها زیور پارسایی است.»¹⁰

2-5 ابعاد آراستگی ظاهر :

آراستگی ظاهری که بحث اصلی این تحقیق است شامل جنبه های گوناگونی است . امام صادق (علیه السلام) در این خصوص می فرمایند :

ان الله یحب الجمال و التجمل و یبغض البوس و التباؤس ¹¹

خداوند زیبایی و آرایش را دوست دارد و از زشتی و زشت نمایی بیزار است.

پس انسان مومن به ظاهر و جسم خود رسیدگی می نماید وهمچنین توجه لازم به محیط زندگی و آراستگی آن دارد و آن را با رعایت پاکیزگی، دلنشین و زیبا می سازد، اما مطلب پیرامون آراستگی ظاهر و ابعاد آن بسیار است که در بخش دوم به تفضیل به آن می پردازیم .

6- تهاجم فرهنگی در لوای آرایش :

در عصر حاضر که پیشرفتها علمی بشر بسیار چشمگیر است و بشر امکانات بیشماری را به خدمت گرفته است ، بی توجهی و ناسپاسی او نسبت به ولی نعمت کمرنگ شده و از آخربینی غافل گردیده است . بشر امروزی دست به کارهای عجیب و غریبی می زند که هر انسان حقیقت بینی را به گیجی و سردرگمی وا می دارد.¹²

یکی از معضلات جامعه امروزی رواج الگوهای خاص غربی در پوشش و آرایش ظاهر است که در میان جوانان دیده می شود . پوشیدن لباسهای چسب و صورتهای آرایش شده و آراستن موها به شکلهای خاص از ظواهر این امر است . تهاجمات و توطئه های فرهنگی از سوی دشمنان اسلام طرح می شود و هدف از انجام این امور تضعیف و به زانو در آوردن جوامع مسلمین است. لذا جهت مقابله با این توطئه ها باید نسبت به افزایش آگاهی و اطلاعات جوانان تلاش نموده تا با آگاهی و هوشیاری این قشر از به هدر رفتن توانایی و استعدادهای بالقوه آنها جلوگیری نمائیم.

 محقق: پری اسماعیلی